Bu bölümde gestalt terapi nedir, kimler tarafından ortaya konmuştur ana kavramları ve teknikleri nelerdir ondan bahsedeceğim. Yazının sonunda kaynakça ve ileri okuma için önerilerimi de bulabilirsiniz.

1.Gestalt Terapi Nedir?

Gestalt Terapi Fritz Perls tarafından oluşturulmuştur. Ana fikri ruh-beden diyalektine karşı çıkması ve bunların bir bütün olduğunu iddia etmesidir. Ceylan Daş‘a göre gestalt terapinin ne olduğunu anlayabilmek için üç olgunun iyi anlaşılması gerekir:

  • Nesnenin içinde bulunduğu çevre
  • Nesne
  • Nesne ile çevrenin ilişkisidir.

Fenomenolojik, hümanistik, varoluşçu ve deneyime dayalıdır. Varoluşçu bakış açısıyla kişinin kendini gerçekleştirme olgusunun doğuştan gelen bir amaç olduğu belirtilir ve bunu yapabilecek olanın, hayat seçimlerinin sorumluluğunun bireydedir. Seligman ve arkadaşlarına göre terapideki  amaç danışanın burada ve şimdi deneyimleriyle farkındalık oluşturabilmesidir. Bu da kişinin çatışma halinde olduğu özellikleriyle barışma sağlar. Ancak bundan sonra büyüme ve değişim meydana gelir.

2.Gestalt Terapinin Kavramları

Bu bölümde kısaca kuramın temel kavramlarından bahsedeceğim.

2.1 Farkındalık

Büyümek ve değişmek mi istiyorsunuz? O zaman önce farkında olmalısınız.

Ceylan Daş’a göre gestalt yaklaşımında farkındalık bireyin ihtiyaç ve taleplerinin, bu talebin nasıl karşılanmayı engellendiğinin, temas biçimlerinin ,tamamlanmamış işlerinin, kutuplarının, yaşantısının hangi aşamada tıkandığının ayrımında olabilmektir.

Farkındalık canlıdır ve akıştadır.

2.2 Psikolojik Sağlık

Fritz Perls’e göre kişinin büyüyüp, gelişebilmesi için ihtiyaçlarını fark etmesi, çevresel koşulları belirleyebilmesi ve  bu koşullarla ihtiyaçları olabildiğince uyumlu hale getirebilmesiyle mümkündür. Ancak bunun olabilmesi için önce isteklerinin başkaları etkisiyle değil kendisinin oluşturduğunun farkında olmalıdır. Sonrasında gerçek ilgilerin, ihtiyaçların, beklentilerin karşılanmasıyla kişi bütünlüğe ulaşabilir.

Seligman’a göre insan doğası iyidir ve diğer canlılar gibi kendini gerçekleştirme eğilimindedir. Ve hayatında karşılaştığı zorluklarla baş etme kapasitesine sahiptir.

2.3 Şimdi ve Burada

Modern insanın sınavı şimdi ve burada olmak. Gelecekte değil geçmişte değil şu anda yaşanan anda olmak ne zor. Ancak deneyimi kaçırmamak ancak farkındalığı artırıp şimdi ve burada olabilmekle mümkün.  Kişinin gelecek ve geçmişle ilgili yapabileceği bir şey yoktur, yapabileceği her şey o andadır. Bu yüzden terapide neden sorusundan çok çoğunlukla ne ve nasıl soruları sorulur.

2.4 İhtiyaçlar

Yeni bir ürün ortaya koyacaksınız hemen araştırmaya başlarsınız müşterilerimin ihtiyacı ne ya da çalışmaya başlarsınız şirketin ihtiyacı yöneticilerimin beklentileri neler, ailemin, çocuğumun ihtiyaçları neler? Peki en son kendi ihtiyaçlarınızın ne kadar farkında oldunuz? Onun ihtiyaçlarını karşılayamadıktan sonra diğer ihtiyaçları karşılamak sürdürülebilir olarak mümkün değildir. Kişi ancak kendi ihtiyaçlarını olabildiğince zamanında karşılayabildiği durumda mutlu olabilir.

2.5 Şekil-Zemin İlişkisi

Psikoloji öğrencileri bu terime bilişsel psikoloji dersinde  algı-dikkat ünitesinden aşinalar. Şekil her zaman zeminden öndedir. Ancak neyi şekil neyi zemin olarak algıladığınız zamanla değişebilir. Kitap okurken alttan kısık sesle müzik dinlemeniz halinde kitap okuma şekildir ancak sevdiğiniz şarkı çıktığında sesi yükseltip eşlik etmeye başladığınızda bu şekil haline gelir. Tam bu mantıkla terapide de kişinin ihtiyaç ve beklentilerinin ne denli ön planda tutulduğu ya da hangi durumlarda nasıl değişiklik gösterdiği üzerinde durulur.

2.6 Tamamlanmamış İşler

Perls yaşanan duygusal bozukluklar için nevroz yerine büyüme bozuklukları terimini kullanıyor. Bu terim çatışma yaratan yönlerini reddeden, şimdiki zamanda yaşayamayan, başkalarıyla etkili bir ilişki içinde olamayan, farkındalığını geliştirmemiş ve kendisini gerçekleştiremeyen insanlarla ilişkilidir. Hoş olmayan duygularıyla yüzleşmekten kaçınan, değişmekten kaçınan ve bu sebeple savunma mekanizmalarını bolca kullanıp farkındalık geliştiremeyenler için kullanılır.

İşte bu büyüme bozuklukları da bitirilmemiş işlerle ilintilidir. Aslında insanın yaşamı boyunca bitirilmemiş işlerinin olması kaçınılmazdır. Her zaman bir bitirilmemiş işimiz olacak. Ancak sağlıklı bireyler bu tamamlanmamış gestaltleriyle baş edebilir, kontrollerini kaybetmezler. Çoğunlukla da bu işler bedende bir takım değişikliklere sebep olur.

2.7 Temas

Büyümek ve değişmek ancak temasla mümkündür. Bir temas yolu görmektir ancak bu farkındalıklı bir bakış gerektirir. Diğer bir temas yolu dinlemektir. Dinlemek derken aktif bir dinlemeyi kastettiğimizi bilmem belirtmeye gerek var mı? Konuşmak da bir temas şeklidir. Gelgelelim muğlak, karmaşık, soyut ifadeler, tekrarlar konuşma temasındaki en büyük engellerdendir. Dokunmak, koklamak, tat almak ve hareket etmek diğer temas yollarıdır.

Benlik olgusu ancak bir başkasıyla gerçekleşen temasının içinden geçerek oluşabilir.

2.8 Kutuplar

Bu kişinin kendi içerisinde farklı ve birbiriyle mücadele eden iki kutubun olabileceği gerçeğidir. Jung’un gölge arketipine benzer. Böyle bir durum olağandır sağlıklı ve mutlu kişi bu iki tarafını olduğu gibi kabul edip, bütünleşebilendir.

Gestalta göre iki ana kutup vardır :Biri topdog kişiliğin otoriter, talepkar, baskıcı tarafıdır. Diğer kutup ise underdog yani kişiliğin çaresiz, zayıf görünen tarafı.

3.Gestalt Terapinin Teknikleri

3.1 Boş Sandalye Tekniği

Bu yukarıda bahsettiğimiz kişiliğin farklı kutuplarının danışana yaşatılmasıdır. Bir roll-play tekniğidir. Bir sandalyeye oturup danışanın topdog tarafıyla davranması istenir sonra diğer sandalyeye geçerek underdog kutbuyla davranması istenir. Dolayısıyla danışan kişiliğinin farklı kutuplarıyla yüzleştirilir, içten yaşanan çatışma gün yüzüne çıkarılır. Amaç bu çatışmayla beraber kişinin  iki tarafıyla da yüzleşip bütünleşebilmesini sağlamaktır.

3.2 Daire Yapma

3.3 Sorumluluk Alırım

Gestalt terapide dil kullanımı önemlidir. Yani bireyleri kendi düşünceleri, görüşleri, hareketleri için onları cesaretlendirmek için kullanılır.

….. için sorumluluk alırım cümlesini sesli olarak kullanmaları istenir. Dolayısıyla bireylerin bu sorumluluğu başkalarına yansıtmak yerine kabullenmeleri, hislerini tanımaları için önemlidir.

Bu konuda bir diğer teknik kişilerin duygu ve düşüncelerini farklı kalıplara sokmadan söyleyebilmeleri için danışanı cesaretlendirmektir.

3.4 Davranışın Prova Edilmesi

Davranışın  terapistle birlikte yüksek sesle prova edilmesidir.

3.5 Abartma Egzersizi

Danışanların beden dilleriyle gönderdikleri işaretlerle ilgili farkındalık kazanmaları amaçlanır. Danışandan hareket ve mimikleri tekrar etmesi istenir. Davranışa ilişkin duygunun şiddeti artırılarak içselleştirilir.

3.6 Kullanılan Dil

Gestalt terapide sorulardan çok cümleler kullanılır. Nadiren ‘niçin’ sorusu kullanılır. Zira kişiyi çoğunlukla geçmişe ve direnç göstermeye iter. Gestalt terapide geçmişte yaşananlardan çok şimdide yaşananlar önemlidir. Terapide geçmişten konuşulsa bile danışandan burada ve şimdi yaşanan deneyime odaklanmaları istenir.

3.7 Hisleriyle Kalma

Bu hoş olmayan duygularından kaçan çalışanlar için uygulanan bir yöntemdir. Terapist danışanı korku, endişe duyduğu durumlarda kalıp daha derine inmeleri ve bu hissi derinden yaşamaları için zorlar.

3.8 Fantezi ile Çalışma

Fanteziler danışana kendileri ile ilgili farkındalık kazandırmada ve bitirilmemiş işlerin çözümlenmesinde kullanılır. Zira bireylerin fantezilerde kendilerini rahalıkla yansıttıkları düşünülür. Bu yüzden danışan hayal dünyasında yolculuğa çıkarılır.

3.9 Rüya Çalışması

Rüya denince akla hemen Freud geliyor ancak gestalt terapide uygulama tamamen farklıdır. Freudyen bakış açısının aksine rüyaları bilinç dışına giden bir yol olarak tanımlamaz. Bütünleşmeye giden yoldur. Rüyadaki ayrıntılar listelenir, diyaloglar geliştirilerek danışan tarafından oynanır. Rüyadaki bütün parçalar danışanın uyumsuz ve aykırı yönlerinin yansımasıdır. Bu çatışmayla kişinin ayrışan yönleriyle öncelikli olarak yüzleşme, sonra kabullenme ve sonunda da bütünleşmesi amaçlanır.

4.Kaynakça ve İleri Okuma Önerileri

  • Terapide Yeni Ufuklar-Kuramdan Uygulamaya Editör :Nilgün Canel
  • Gestalt Terapi-Bütünleşmek ve Büyümek Ceylan Daş
  • Getstalt Terapi-İçimizdeki Çocuk-Perls, Hefferline ve Goodman

Konuyla ilgili diğer yazılarıma ulaşmak için : şema terapi, logo terapi ve değişik terapi ekolleri